Tegenwoordig hebben veel onderwijsprofessionals het over eigenaarschap bij de leerling. In deze training zullen we starten met het bewust worden van hoe je als docent eigenaarschap bij de leerling creëert. Hoe communiceer je met je leerling en hoe zet je hem in de regie?

We gaan o.a. de slag gegaan met de dramadriehoek. Herken je dit? Leerling: “Ik snap er niets van!” Docent: “Als je nou eerst even goed leest wat je moet doen!” Leerling: “Dan snap ik het nog niet!” De docent begint uit te leggen en loopt daarna weer verder. De leerling snapt het nog niet en zegt tegen zijn buurman: “Die kan niet uitleggen, ik snap het nog niet”. Docent hoort het, zucht en legt het nog een keer uit. In de personeelskamer zegt de docent tegen één van zijn collega’s: “Die leerlingen van tegenwoordig snappen ook niets meer!” Misschien wat gechargeerd, maar bij velen wel herkenbaar. De docent en leerling zijn in de dramadriehoek beland.

Enige tijd geleden mocht ik op de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, samen met een aantal van mijn trainsters, een workshop: “How2talk2teens?” voor ouders verzorgen. Die ochtend werd een studiekeuze event voor leerlingen (uit 3/4 Havo, MBO en 3/4/5/VWO) én hun ouders georganiseerd, met als doel dat de tieners een stapje verder komen in hun studiekeuzeproces.

1) Gastheer: stemt af

Informele fase: de les starten. Verbaal en non-verbaal contact leggen met de leerlingen.
Gedrag: echt zijn, zelfverzekerd staan, rondlopen en gesprekjes aanknopen. Op tijd in de les zijn. Afstemmen op de lln.
Tijd: circa 5 min.

 2) Presentator: vangt de aandacht

Formele fase: de aandacht gericht krijgen op de persoon van de docent. De aandacht vangen is het meest energievretende moment van de les.
Gedrag: centrale plaats in het lokaal innemen, de leiding nemen in woorden ondersteund door de gebaren. Aankijken, monden dicht, pennen neer. De openingszin goed voorbereiden!
Tijd: 2-4 min.

Herken je dit?

Tijdens lesbezoeken zie ik vaak dat, als er bijvoorbeeld ordeproblemen zijn, de docent vooral focust op wat er niet goed gaat in de les of wat leerlingen niet mogen. Het effect is dat de docent samen met de klas in een neerwaartse spiraal belandt. De docent blijft waarschuwen en de leerlingen blijven grenzen opzoeken. De sfeer en het leerklimaat in de klas worden er niet beter op.

Wat kan je wel doen? Focus op wat goed gaat. Dus i.p.v. steeds te waarschuwen dat een leerlingniet mag kletsen, vraag je of hij/zij mee doet met de les. Als desbetreffende leerling goed mee doet, geef dan een compliment. Het effect op die leerling en op de andere leerlingen is positief. Je creëert daarmee een prettig leer –en leefklimaat in de klas. Leerlingen aanspreken op gewenst gedrag is een onderdeel van PBS (Positieve Behavior Support).

Derdeklasser Tim wordt door veel docenten bestempeld als een bemoeial en een zeurpiet. In voortgangsvergaderingen valt zijn naam geregeld en er wordt volop gezucht. De kans is groot dat de docenten al gesprekken met hem hebben gehad, hem hebben gestraft of verboden hebben om het ongewenste gedrag voort te zetten. Ze proberen zijn lastige gedrag te onderdrukken. Het gedrag is ongewenst Het mag er niet zijn.

Wat nu als je er eens op een andere manier naar zou kijken? Als je de neiging van Tim zich overal mee te bemoeien niet als een probleem benadert, maar als een gegeven?

Veel docenten zijn op zoek naar 'leuke' activerende didactische werkvormen. Soms verliezen ze daarbij het leerdoel van de les uit het oog. Een didactische werkvorm is de activiteit die een docent met leerlingen/studenten uitvoert om hen iets te leren. Bekende werkvormen zijn: rollenspelen, leergesprekken en presentaties. Activerende werkvormen zijn werkvormen waarbij de leerling/student zelf actief kennis en vaardigheden verwerft.

In het klassieke schoolse leren is een docent actief aan het uitleggen en de cursisten consumeren passief wat de docent hen voorschotelt. Actief kennis of vaardigheden verwerven blijkt echter (voor iedere leerstijl) veel effectiever te zijn.

LOB (Loopbaanoriëntatie en - begeleiding) zal een belangrijk onderdeel gaan vormen van de nieuwe programma's in het VMBO. Je kunt daar nu al mee aan de slag, bijvoorbeeld door te inventariseren welke LOB-activiteiten je allemaal uitvoert op school en na te gaan of die activiteiten voor leerlingen losstaande activiteiten zijn of samen werken naar één doel: de voorbereiding op een opleiding en beroep. Voer je allemaal losstaande activiteiten uit, dan kun je starten met het in samenhang brengen daarvan.

Uit onderzoek blijkt dat samenwerkend leren effectiever is dan leren in het traditionele onderwijs. Samenwerkend leren heeft een positieve invloed op de cognitieve en sociale ontwikkeling van leerlingen. Elkaar onderwijzen, hardop denken en actief bezig zijn met de stof blijken essentieel. Daarom vijf activerende samenwerkende werkvormen die je zo kunt inzetten in je les.

Loopbaanleren leidt tot betere opleidingskeuzes, vergroot de motivatie van leerlingen en levert een bijdrage aan de vermindering van voortijdig schoolverlaten.

Kwaliteit van keuzes
Uit landelijk onderzoek in het vmbo en mbo blijkt dat veel tegen en over de leerling wordt gezegd maar nauwelijks met de leerling wordt gesproken. Hoe maak je de leerling tot hoofdrolspeler in zijn eigen loopbaan?

Scholen staan voor de uitdaging de kwaliteit van de keuzes van een leerling voor opleidingsrichting en beroepstoekomst te verbeteren. Dit vraagt om een dialoog met de deelnemer over zijn talenten, vaardigheden, ambities en affiniteiten en de ontwikkeling van de school tot een loopbaancentrum waarbij het beroepenveld een belangrijke inbreng heeft.

Wat betekent loopbaanleren?

Zo word je een excellente docent!

Oei. Dat is even wennen. Had je vroeger als docent met een vaste aanstelling weinig te vrezen, nu wordt je werk ineens beoordeeld. Sterker nog, aan die beoordeling worden consequenties verbonden. Er wordt een dossier gevormd over je functioneren en soms is je baan opeens niet zo zeker meer.

Blijf je ontwikkelen

Eigenlijk is dat niet eens zo gek. Waarom zou je als docent uitgeleerd zijn als je eenmaal je lesbevoegdheid op zak hebt? Juist in een vak waar zoveel van je geëist wordt, waar je nieuwe vaardigheden moet blijven ontwikkelen, is stilstand funest. En dat beginnen schoolleiders, schoolbesturen en de inspectie ook in te zien. Alle reden dus om je te blijven ontwikkelen en een excellente docent te worden.

“Om eerlijk te kunnen selecteren, krijgen jullie allemaal dezelfde opdracht: Klim in de boom!”

Vijf differentiatie mogelijkheden:
Er zijn grofweg  vijf manieren waarop leerlingen van elkaar verschillenin leren. Wanneer je differentieert in de les kom je tegemoet aan deze verschillen. De vijf differentiatiemogelijkheden en enkele ideeën om dat in de les toe te passen zijn de volgende:

1. Geef aan wat het onderwerp is en wat de leerlingen gaan leren deze les. 

B.v. Vandaag gaan we het hebben over de persoonsvorm, jullie weten aan het eind van de les wat de persoonsvorm is en hoe je hem kunt vinden in de zin.

2. Geef aan waarom ze het moeten leren.

Als je goed wilt leren spellen, is het belangrijk om te weten wat de persoonsvorm is. (Geef een voorbeeld) Wat is het effect op een lezer van een brief/e-mail vol spelfouten? Je kunt ook aan de leerlingen vragen waarom je goed moet leren spellen. Dat maakt het interactiever.

3. Geef aan wat en hoe ze het moeten leren/toepassen (resultaat aan het eind van de les)

B.v. Aan het eind van de les, weet je wat de persoonsvorm is en kun je hem uit een zin halen (= toepassen).

4. Aan het eind van de les check je of de leerdoelen gehaald zijn door vragen te stellen. Trek hier tijd voor uit!

Wat heb je vandaag geleerd? Heb je de doelen gehaald? Zo niet, wat lukt nog niet? Wat ga je doen om het de volgende les wel onder de knie te hebben? (Kom er de volgende les op terug en check)

Hieronder vind je tips om je les goed te beginnen, aandacht te vragen, een goede instructie te geven en je les af te sluiten.

Tips om je les goed te beginnen:

• Ga duidelijk zichtbaar bij de deur staan en maak contact met de leerlingen.
• Zeg gedag, geef zo nodig, gewenst gedrag aan met een glimlach. “Zet je die pet even af?”
• Toon belangstelling (hoe ging de voetbalwedstrijd?) en noem leerlingen bij naam.
• Sta er zelfverzekerd: rechtop, voeten wat uitelkaar en je hoofd omhoog, neem een open en energieke houding aan.
• Stem af op de leerlingen en houd contact. Als er iets gebeurd is, laat ze even stoom afblazen, dan kan je straks sneller met je les beginnen.

Welke vragen stel je in de les en wat is je doel?

1. Zichtbaarheid van het denken

Door het stellen van vragen wordt het voor de docent zichtbaar en hoorbaar hoe de leerlingen er voor staan. (begrijpen ze de stof?) N.a.v. de vragen kan de docent besluiten de instructie of de werkwijze aan te passen.

2. Aansluiten bij voorkennis

Door het stellen van open vragen (beginnen met: wie, wat waar, wanneer, hoe, welke, wat maakt dat?) kom je te weten wat de leerlingen al weten van een bepaald onderwerp. Het aansluiten bij voorkennis in het geven van uitleg of instructie resulteert in beter onthouden en betere leerresultaten.

3. Effectieve beklijving van nieuw te leren informatie

Het stellen van vragen is één van de sleuteltechnieken om leerlingen aan te moedigen een productieve interactie met de leerstof aan te gaan. Informatie beklijft beter.

1. Structuur van de les op bord

Schrijf  het leerdoel en criteria van je les op het bord. Bespreek ze met de leerlingen. Tijdens de les kun je telkens verwijzen naar het lesdoel en de criteria. Als de doelstellingen duidelijk zijn, hebben de leerlingen meer houvast bij het volgen van de les. Ook worden ze meer gestimuleerd om mee te doen, omdat ze weten wat er van hen verwacht wordt en waar ze op moeten letten. Je komt er aan het eind van de les op terug.

Werkdagen kunnen lang en intensief zijn. Stress is overigens tegenwoordig de grootste reden voor het ziekteverzuim in Nederland. Het is belangrijk dat je op tijd je pauze neemt. Wie zich regelmatig ontspant, is productiever. Met de volgende tips lukt het iedereen.

Twee weten meer dan één. Samen kunnen leerlingen problemen oplossen waar ze tegenaan lopen. Samenwerken draagt bij aan een positief groepsgevoel, een positieve omgang met elkaar en een betere zelfkennis.  

Samenwerken in de klas. Hoe organiseer je dat als docent? Het vergt een goede voorbereiding en klassenmangement. Het is tevens een goede manier om in de klas te differentiëren.

25 Tips om in de klas samen te werken

Vaak denken we voor een ander en reageren we ook op dezelfde manier in een bepaalde situatie. Je wil de ander helpen, troosten, opbeuren of advies geven, maar je bereikt er het  tegenovergestelde mee. De ander wordt nog verdrietiger, bozer of klageriger. Doe eens gek en pak het anders aan. In onderstaande situaties lees je hoe je het anders dan anders kunt doen.

Welke studie -en motivatietips geef jij mee aan ouders van je leerlingen?

Rond de leeftijd van 25 jaar is het brein pas volledig uitontwikkeld.
En juist daar zit nu alles waar we als ouders en docenten zo’n last van hebben, maar nu meer inzicht in hebben:

• Afspraken nakomen (oh, ik wist niet dat ik om 18.00 thuis moest zijn...)
• Gevaren kunnen inschatten (met een scooter zonder helm op door het donker zonder licht)
• Impulsbeheersing (liever nú een kick beleven dan uitstellen, zelfs als daar een week huisarrest of strafwerk tegenover staat)

Drie onderdelen van docentgedrag die van invloed zijn op het leren en het gedrag van leerlingen zijn:

1. Vaardigheden om activiteiten in de klas te organiseren en te managen.
2. Vaardigheden om instructie te geven.
3. Vaardigheden in het omgaan met leerlingen.

Uit onderzoek uitgevoerd door Carol Dweck (sociaal psychologe) blijkt dat er twee verschillende mindsets (geesteshoudingen of zelfbeelden) voor motivatie bestaan:

Er zijn mensen die menen dat bepaalde persoonlijke eigenschappen (bijvoorbeeld intelligentie) nagenoeg stabiel, vaststaand en onveranderlijk zijn. Dit is de fixed of statische mindset. Mensen met een fixed mindset hebben de overtuiging dat hun intelligentie "nou eenmaal is wat het is" en dat deze niet kan verbeteren. Na falen of tegenslag geeft men op.

Aan de andere kant zijn er mensen die hun intelligentie zien als spierkracht. Door inzet en training geloven zij dat hun mentale capaciteiten kunnen vergroten. Dit is de groeimindset.

Hoe komen we aan de ene of andere geesteshouding of mindset? 

Iedere school heeft ieder jaar wel een lastige klas. Voor een docent is het vaak niet makkelijk om dit te erkennen en te bekennen aan de schoolleiding. Niet in de laatste plaats omdat de schoolleiding het probleem waarschijnlijk toch weer bij de docent teruglegt.

Daarom gebeurt er vaak pas iets als de situatie al uit de hand is gelopen, met geschorste leerlingen, klagende ouders en zieke docenten als gevolg.

Wat kun je doen?

“Wat is het verschil tussen grenzen stellen aan het gedrag van anderen en aan dat van jezelf?” Als ik deze vraag wel eens stel tijdens het coachen of trainen, dan krijg ik regelmatig verbaasde blikken. Want ze komen juist om te leren op een prettige manier ‘nee’ tegen anderen te zeggen.

Maar als ik doorvraag waarom ze assertiever willen worden, dan hebben ze niet zozeer moeite om ‘nee’ te zeggen tegen anderen. Ze vinden het vooral moeilijk om tegen zichzelf ‘stop’ te zeggen. Ze ‘moeten’ namelijk altijd hun werk afmaken, want ‘iedereen is van hen afhankelijk’ of anders ‘vindt hij me niet meer aardig’ of ‘ik kan niet zomaar nee zeggen tegen mijn leidinggevende zonder reden’. 

Tegenwoordig wordt van veel medewerkers verwacht dat ze op een coachende manier met collega’s omgaan of op een coachende manier leerlingen sturen. Dit is makkelijk gezegd. Maar hoe pak je dat in de praktijk aan? Hoe ziet een gesprek eruit dat op een coachende manier gehouden wordt?

Rust in de klas, een goede werkhouding en meer zelfstandig gedrag. Dat is het doel van werken volgens het model waarover je in dit artikel meer leest. Er is meer tijd om ongestoord en ongepland instructie te geven en de aanpak is prettig en stimulerend voor leerlingen.

Klassenmanagement, klasmanagement of klasbeheer is een term voor al die maatregelen die een docent neemt om een klimaat te scheppen waarin leerlingen met succes kunnen leren en werken. 

Eén van de belangrijkste onderzoeken naar klassenmanagement is gedaan door Jacob Kounin in 1970. Hij toonde aan dat docenten die hun klas goed georganiseerd hebben ook betere leerresultaten bij de leerlingen bewerkstelligen. Deze leerkrachten slagen erin problemen te voorkómen. Ze hebben overzicht over de klas en kunnen hun aandacht over meerdere zaken tegelijk verdelen.

Omdat deze docenten door hun handelen zorgen voor betere leerresultaten bij de leerlingen wordt er gesproken van ‘succesvolle docenten’ of ‘effectieve docenten’. Kounin stelt dat succesvolle docenten beschikken over een aantal basisvaardigheden, namelijk:

STARR staat voor Situatie, Taak, Actie, Resultaat en reflectie.

Bij een gedragsgericht interview vraagt de interviewer door op gedragskenmerken of competenties van de student. (Denk aan stressbestendigheid, samenwerkingsvermogen, omgaan met kritiek, etc.) 

Tips voor het geven van feedback:

De Transactionele Analyse als handvat voor de effectieve interventie.

De basis van de T.A. is dat in elk mens aanwezig zijn: een ouder (O), een volwassenen (V) en een kind (K).

Het voeren van een reflectiegesprek waarin een leerling samen met jou reflecteert op zijn proces tijdens de uitvoering van een thema is een vak apart. Het staat of valt met het stellen van de juiste vragen. Als je een goede vraag stelt, wil dat echter niet per definitie zeggen dat die vraag ook het beoogde effect heeft. Het is cruciaal om een goede vraag op het juiste moment te stellen.

1. Leiding geven en grenzen stellen

• duidelijk verstaanbare regels en grenzen;
• grenzen en regels daadwerkelijk en eenduidig toepassen
• niet de hoeveelheid, maar de kwaliteit van de regels is van belang

Het groepsproces is lineair waarbij de fasen elkaar opvolgen. De sfeer in de groep kent traditioneel twee dieptepunten, waar men met elkaar en met de docent de strijd aangaat.

In principe doorloopt een groep alle fasen, ongeacht de tijd dat je bij elkaar bent. Het proces past zich als het ware aan aan de tijd. Bij langlopende groepen kan het zijn dat er na enige tijd opnieuw een groepsproces optreedt, waarbij wederom de strijd om de macht ontstaat.

Orthopedagoge Astrid Boon kreeg landelijke bekendheid met haar standpunt dat strafregels goed en nuttig zijn.

Als een kind regelmatig een ander kind slaat, kun je in haar optiek het beste strafregels geven om dit negatieve gedrag af te leren. Komt een leerling drie keer te laat? Strafregels! Boeken vergeten? 50 keer "ik moet mijn boeken altijd bij me hebben"!

Strafregels zijn in praktijk echter uitermate demotiverend. Het belemmert de sociale verbondenheid tussen de leerkracht/docent en de leerlingen. Want hoe kun je je sociaal verbonden voelen met degene die jou telkens straft? Zoals ik in het artikel Wat motiveert leerlingen beschreef, is juist die sociale verbondenheid erg belangrijk om leerlingen betrokken te houden.

De meeste mensen die in het onderwijs werken, hebben een grote behoefte om anderen te helpen. Waarschijnlijk geldt dit ook voor jou. Als je die eigenschap vervolgens combineert met een vorm van perfectionisme dan heb je een ideale voedingsbodem om altijd bezig te zijn met je werk. Wat vroeg of laat funest is voor je motivatie.

Als je de dingen graag goed doet, gaat er snel veel tijd in al je activiteiten zitten. Lessen voorbereiden, proefwerken maken, de klas versieren, projecten opzetten, gesprekken met ouders of leerlingen. Als je er aan begint denk je altijd sneller klaar te zijn dan de tijd die er uiteindelijk in een klus gaat zitten. 'Even' iets opzoeken op internet mondt zomaar uit in anderhalf uur surfen naar DE perfecte opdracht of foto.

Zou het niet een heerlijk voornemen zijn om wat meer tijd voor jezelf creëren? En meer werk in minder tijd te kunnen afronden? 

Het feit dat jij niet lekker in je vel zit, kan een scala aan oorzaken hebben. Je ervaart stress doordat je voor een moeilijke klas staat. Of doordat een baan in het onderwijs eigenlijk niet bij je past. Stress ontstaat ook doordat er teveel eisen aan je gesteld worden van te veel verschillende kanten. Leerlingen, ouders, collega's en schoolleiding hebben allemaal zo hun eigen verwachtingen van jou. Stress kan ook ontstaan doordat de fysieke omstandigheden waaronder jij moet werken niet optimaal zijn. Misschien werk je in een noodlokaal waar de akoestiek je hoofdpijn bezorgt, is de verlichting in je lokaal niet goed of zitten de kinderen veel te dicht bij je. Maar uiteraard is het ook mogelijk dat jouw stress veroorzaakt wordt door problemen in je thuissituatie.

Op scholen wordt vaak veel vergaderd. In dit artikel vind je vergadertips. Hoe vergader je efficiënt en effectief, zodat je daarna weer lekker van je vrije tijd  kunt genieten? 

Als volwassenen gaan we er vaak van uit dat we weten hoe leerlingen zich voelen. We zijn tenslotte zelf kind geweest, en kunnen ons dus uitstekend verplaatsen in hun gevoel, beleving en situatie.

In praktijk is echter iedereen anders en kun je dus nooit ECHT weten wat een ander denkt. Wat je meent te zien is uiteindelijk altijd jouw perceptie. En die kan sterk afwijken van die van de leerling in kwestie. Hierdoor mis je belangrijke input om het onderwijs voor je leerlingen te verbeteren of te optimaliseren. Je verzint bijvoorbeeld activiteiten of verbeteringen die door de leerlingen niet als een verbetering worden ervaren. Dat is niet alleen demotiverend voor hen maar evenzeer voor jou.